Historie
Van buitenplaats tot cultureel centrum
Wateringen was in het verleden, net als andere plaatsen in het Westland, een geliefd oord voor de rijke regenten van Den Haag en Delft. Zij bouwden
riante huizen waarin zij ‘s zomers met hun gezinnen verbleven.
Naast het Hof van Wateringen kende het dorp buitenplaatsen als Suyderveldt van de familie
Van der Dussen, Westerheul van Selkaart van Wouw en de buitenverblijven van
Salomon Swerius, Diederick van Velthuysen, Hendrik van Outheusen en Hillebrant
van Wouw.
Het grootste en aanzienlijkste was echter het Hof van Wateringen, waarvan nu het restant nog bekend staat als 'de Hofboerderij'. De
buitenplaats stond op historische grond. Al in 1250 stond op deze plek een kasteel, de woonplaats van het riddergeslacht Van Wateringhe. Sommige leden van
dit geslacht stonden in hoog aanzien bij de Graven van Holland en dienden hen als hoveling en raadsman.
1250 tot 1485: Het Kasteel van Wateringen
Gerard van der Wateringhe was als stamvader van het geslacht Van der Wateringhe de stichter van het Slot van Wateringen rond 1250. Zijn vader Ogier van den Hoeke woonde aan de Rijnerwatering, daar waar nu stadsboerderij Op den Dijk staat.
Gerard van der Wateringhe was ridder en waarschijnlijk raadsheer van de jonge graaf Floris V. Hij was leenheer van onder andere het Ambacht van Wateringen, het Slot bij Wateringen met alle toebehoren en de tienden van de plaats Hoek. Zijn zoon Jan I volgde hem op vóór 1295 en daarna zijn kleinzoon Jan II vóór 1309 en zij kregen zijn (erf)lenen. Jan II werd in 1328 ridder, ten tijde van graaf Willen III (1287-1337).
Willem van der Wateringhe, zoon van Jan II, was van 1351 tot 1354 raadsheer van graaf Willem V. De moord op zijn broer Gerrit door Willem V maakte hier een einde aan. Na Willems overlijden in 1365 erfde broer Albrecht zijn lenen. Albrechts dochter Willeme volgde hem na zijn overlijden in 1387 op. Met haar sterft het geslacht Van der Wateringhe uit als zij trouwt met Gerard van Egmond.
Jan van Egmond, de zoon van Willeme en Gerard, volgde hen op. De dochter van Jan, Willeme van Egmond, werd de volgende eigenaar en uit haar huwelijk met Willem III van Naaldwijk werd Hendrik IV van Naaldwijk geboren, de laatste heer van het Slot.
1485 tot 1573: Het klooster van de Cisterciënserorde
Hendrik IV van Naaldwijk, ridder en heer van de heerlijkheid Wateringen, en zijn gemalin Machteld van Raaphorst schonken in 1485 hun Waterings bezit ‘ons kasteel of hofstad op ons landgoed, met alle toebehoren en gebouwen binnen de laatste gesloten gracht’ inclusief de bijbehorende landerijen (ruim 100 morgen = circa 85 ha) aan het Cisterciënzer klooster Sint Salvator te Antwerpen om in Wateringen een klooster op te richten met de naam ‘Heilige Maria in Bethlehem’.
In datzelfde jaar werd het klooster in gebruik genomen met negen kloosterlingen uit onder andere IJsselstein en Monnickendam. Het klooster heeft een twaalftal priors gehad. Het was een roerige tijd voor de katholieke kerk; weinig monniken traden begin zestiende eeuw in door de opkomt van de protestantse reformatie. Na de aanval van de Watergeuzen op Den Briel en de ontvoering van de pastor en kapelaan van Monster in 1572, verlieten de kloosterlingen hun Waterings Convent. In het jaar 1573 werd het klooster, waarschijnlijk door de Watergeuzen in verband met het beleg van Leiden, verwoest en in brand gestoken. Dit om de Spanjaarden bij terugtrekking in het Westland geen vestigingsmogelijkheid te geven.
Toen werd het recht, om gedurende één jaar alles wat van het convent resteerde te slopen en af te voeren, aan de Delftse metselaar Pieter Huygenszoon verkocht voor het bedrag van honderd ponden (de gulden was nog niet in omloop!). Bij de verkoop eisten de Staten van hem dat alle materialen binnen een jaar van het terrein waren verwijderd. Pieter brak de resten af om de sloopmaterialen elders te gebruiken. In dat volgende jaar is het hele kloosterbezit (ongeveer 85 ha) verkocht. De oorlog met de Spanjaarden kostte de Staten immers handenvol geld. Met de opbrengst van de kloostergoederen konden zij de strijd met Spanje voortzetten.
1574 tot 1806: Het Hof van Wateringen als Buitenplaats
Dammas Gout, waard in ‘t Houffijser in Den Haag en eigenaar van Het Hof, verkocht in 1589 een Hofstede met 38 morgen land aan Jacob Huygensz. van der Dussen. Deze liet op Het Hof een buitenplaats verrijzen. Een aanzienlijke man, want hij was tevens Heer van Harenkarspel (bij Schagen), lid van de vreedschap van Delft en Hoogheenraad van Delftland, Van der Dussen kreeg in 1589 zelfs het privilege om broedende zwanen in de grachten rond het voormalige klooster te houden.
Margaretha van der Dussen, dochter van Jacob, erfde Het Hof in 1622 met 48 morgen land. Na haar overlijden in 1646 werd haar man Joost Brasser eigenaar tot aan zijn dood in 1653. Neef Johan Hallingh werd via overdracht eigenaar tot 1661. Hierna volgde zijn zoon Paulus Hallingh hem op. Hij trouwde met Maria van der Merwede van Muylwijck, maar overleed in 1679 kinderloos. Maria, als nieuwe eigenaar, trouwde in 1684 met Gerard Gael. Gerard overleed in 1712, Maria in 1716. Gerards zoon Johan Gael volgde haar op.
In 1720 werd Het Hof met drie huizen en 60 morgen landerijen getaxeerd op f . 16.525. Johan Gael verfraaide Het Hof tot een echt lustoord. Zijn zoon Jacob volgde hem in 1731 op en bleef eigenaar tot 1780. Opvolger was Jacobs zoon Willem Hendrik Gael. Het Hof werd verwaarloosd en na zijn dood in 1803 verkocht zijn weduwe Anna Martina Gael-Van Kretschmar in 1806 Het Hof met de meeste landerijen. De verkoopakte vermeldde dat daarmee een tuinmanshuis, stal en koetshuis, verdere gebouwen zoals schuren, de goudvissen in de visvijver, de ramen op de perzik- en druivenkassen, de boerenwagen, twee eggen, twaalf tuinbanken, drie hondenladders, kippenrennen en dergelijke gepaard gingen.
1806 tot 1947: Het Hof van Wateringen
Bij de sloop in 1806 van de buitenplaats bleef ‘een gedeelte van het Heerenhuis, alsmede een wagenschuur of koetshuis’ gespaard. De slopers verkochten de landerijen in delen.
In 1812 vestigde Gerrit Warendorp zich als boer op de Hofboerderij. Hij had de meeste gronden van het oude Hof verworven. In 1833 werd de stal achter de behouden Hofboerderij gebouwd. Na de bewoning door de Warendorpers ging dit bezit over in handen van de familie Van Eendenburg.
Hendrina van Diest was weduwe van de in 1853 overleden Gerrit Warendorp, die toen eigenaar was van de Hofboerderij. In 1854 hertrouwde zij met Nicolaas van Eendenburg.
In 1887 kocht het ‘Burgerweeshuis voor Nederlandse Hervormden’ van Hendrina van Diest en haar echtgenoot Nicolaas van Eendenburg voor f. 60.000 de bouwmanswoning Het Hof van Wateringen met daarbij ruim 32 ha weide- en bouwland. In 1904 werd een perceel van 7 are, 78 centiare verkocht aan de ‘Vereniging tot Bevordering van het Christelijk Onderwijs’ voor de bouw van de huidige Pieter van der Plasschool.
De volgende mensen boerden op De Hofboerderij:
- Gerrit Warendorp x Antje Meulenkamp
- Jan Warendorp x Jacoba Roozeboom
- Gerrit Warendorp x Hendrina van Diest
- Nicolaas van Eendenburg x Hendrina van Diest
- Bram van Eendenburg x Cornelia de Graaf
- Cor van Eendenburg x Johanna Verboon
1947 tot heden: De Hofboerderij als cultureel centrum
Oude Wateringers kunnen zich nog wel herinneren, dat het gemeentebestuur het hele complex in 1947 verwierf door onteigening. De laatste boer, Cornelis van Eendenburg, huurde de boerderij van de gemeente nog tot 1971, maar moest bijna ieder jaar wel percelen land inleveren voor dorpsuitbreiding. De boerderij kreeg als bestemming Cultureel Centrum. De boerderij en de middeleeuwse binnenplaats met de grachten onder de naam 'Hofboerderij' en 'Hofpark' bleven hierdoor echter behouden.
Het hele Hofpark, behalve de voorweide, is door deze rijke geschiedenis tot archeologisch monument verklaard en de boerderij is een rijksmonument. Het pand is in 1984 gerestaureerd.
De Hofboerderij is nu in gebruik als cultureel centrum, waar jaarlijks vele culturele evenementen plaatsvinden.